Kur Gelişmeleri ve Sermaye Yeterlilik Oranı

Bankalar diğer şirketler gibi iki farklı yolla fonlama sağlıyor: borçlanma ve özkaynak. Özkaynaklar bankaların ‘öz’ kaynağı olduğundan belirli bir vadeye sahip değil ve bankalara geri ödeme yükümlülüğü doğurmuyor. Ayrıca özkaynak bankaların zarar ettiği dönemlerde zararın karşılanabileceği bir tampon görevi görüyor. Özkaynakların bankaların fonlanmasında risksiz bir yapıya sahip olmasından dolayı düzenleyici otoriteler, bankalara toplam fonlamasının asgari bir kısmını özkaynak ile fonlama zorunluluğu getiriyor. Düzenleme literatürüne “Basel Asgari Sermaye Yeterliliği” olarak giren oran yasal özkaynağın risk ağırlıklı varlıklara oranlanması yoluyla hesaplanıyor:

Sermaye yeterlilik rasyosu (SYR) yasal özkaynak ve risk ağırlıklı aktif değişimlerinden etkileniyor. Yasal özkaynaklar yeni sermaye girişinden ve kârlılıktan gelen olumlu katkı ile artıyor. Sermaye benzeri borç gibi borçlanma araçlarının neredeyse tamamının yabancı para cinsinden olması ve yasal özkaynak içinde yer almasından dolayı kur artışları yasal özkaynağı sınırlı da olsa artırıyor. Risk ağırlıklı aktifler ise ortalama risk ağırlıklarındaki artışlar ve toplam aktif büyümesindeki artıştan kaynaklı olarak yükseliyor. Kurun artış gösterdiği dönemlerde bankacılık sektörünün toplam aktif büyüklüğünün TL karşılığı da arttığından bankaların risk ağırlıklı varlıkları artış gösteriyor. Toplamda bakıldığında, kurun arttığı dönemlerde risk ağırlıklı varlıklardaki artış yasal özkaynaklardaki artışın çok üzerinde kalıyor. Bu durumun oluşmasında risk ağırlıklı varlıklar içindeki YP varlık payının, yasal özkaynaklar içindeki YP özkaynaktan fazla olması etkili oluyor. Dolayısıyla TL’nin değer kaybettiği dönemlerde SYR aşağı yönlü hareket ediyor.

Bu çalışmada kurdaki hareketlerin SYR üzerindeki etkisini bir örnek dâhilinde inceliyoruz. 2016 yılı Ekim ayı sonundan Kasım ayı sonuna sepet kur TL karşısında yüzde 9,1 artış gösterdi. Bu dönemde bankacılık sektörü SYR’sinin ise yüzde 16’dan yüzde 15,3’e gerilediğini gördük. Bu gerilemede kurun yabancı para aktifler üzerindeki artırıcı etkisinin yanında, özkaynakların gelişimi ve diğer TL varlıkların büyümesinin de etkili olduğunu değerlendiriyoruz. Aşağıdaki tabloda, saydığımız etkilerin ayrıştırılması yoluyla sadece kurdan kaynaklı SYR üzerinde oluşabilecek aşağı yönlü etkiyi hesapladık.

Kur etkisinden arındırma, kurun Kasım sonunda Ekim sonundaki seviyesini koruduğu varsayımıyla yapılıyor. Diğer taraftan kurdaki artışının YP dışındaki yasal özkaynak ve TL aktifler üzerindeki sınırlı artırıcı yöndeki etkisi göz ardı ediliyor. Sonuç olarak 2016 yılı Ekim-Kasım döneminde kurun yüzde 9,1’lik değer kaybı sonucunda bankacılık sektörü SYR’sinin 41 baz puan aşağı yönlü hareket ettiği görülüyor. YP dışı yasal özkaynak değişimi ve TL aktiflerdeki değişimlerden kaynaklı olarak ise SYR üzerinde yaklaşık 27 baz puanlık bir aşağı yönlü etki oluştuğu anlaşılıyor. Doğrusal bir hesaplama ile kurdaki yüzde 10’luk bir değer kaybının, SYR’yi kısa vadede yaklaşık 45 baz puan aşağı çektiği görülüyor.

Yaptığımız bu hesabın kısmi bir analize dayandığı ve dinamik etkileri yansıtmadığını ifade etmek gerekiyor. Örneğin, kurdaki artış, kısa vadede SYR’yi azaltıcı bir etki oluştururken orta vadede bu etkilerin bir kısmı kârlılıktaki artışla kapanma potansiyeline sahip. YP aktiflerin gelirleri de YP cinsinden olduğundan kârlılık da bu sayede kurdan kaynaklı olarak olumlu etkilenebilir. Kârlılık ise özkaynak artışının önemli kaynaklarından biri. Sonuç olarak kur gelişmeleriyle kısa vadede aşağı yönlü hareket eden SYR’nin, daha uzun vadede kârlılıkta oluşacak artışla birlikte yükselebileceğini hesaba katmak gerekiyor.